Welkom
Zingen: Vol van verwachting
Mededelingen
Zingen: Het woord dat ik u heden geef
Lezen: Jesaja 5: 1-7
Zingen: Lied van de wijngaard
Kanttekeningen bij Jesaja
Het lied van de wijngaard, Jesaja 5 : 1 – 12. Het is nou niet bepaald een vrolijk lied wat we zojuist hebben gelezen. Het begin is vrolijk en hoopvol, maar het tweede deel is een en al bitterheid en teleurstelling.
Wie was die Jesaja, wat waren de omstandigheden toen hij dit lied schreef en wat is er van hem bekend?
Hij is een van de vier grote profeten. Zijn volledige naam is Jesaja ben Amos, nee, niet de zoon van die boeren profeet Amos.
Jesaja trad op in Jerusalem in de periode 750 tot 700 voor Chr.
Het gehele boek Jesaja bestaat uit 66 hoofdstukken en beschrijft een periode van ongeveer drie eeuwen. Je begrijpt dat het niet door een auteur geschreven is. Bijbelwetenschappers verdelen het boek, globaal, in drie delen.:
-De hoofdstukken 1 tot 39 gaat over de tijd voor de ballingschap,
-De hoofdstukken 40 tot 55 betreft de periode tijdens de ballingschap
-en de hoofdstukken 55 tot 66 na de ballingschap.
Men veronderstelt dat de laatste twee delen geschreven zijn door geestverwanten van Jesaja en onder zijn naam zijn toegevoegd aan dit Bijbelboek. Dat klink ons misschien vreemd in de oren, maar in Bijbelse tijden had men daar geen moeite mee.
Wij zouden het niet in ons hoofd halen om aan de Max Havelaar nog enkele hoofdstukken toe te voegen over de politionele acties in Indonesië.
Het lied van de wijngaard is dus geschreven in de periode voor de ballingschap. Het is een tijd waarin Jeruzalem voortdurend wordt bedreigd, met name door de Assyriërs. Jesaja trad niet alleen op als profeet, of godsdienstig leider, maar ook op het politieke toneel had hij grote invloed.
In veel van zijn profetieën roept Jesaja op tot een andere levenswandel. Op verwijtende toon stelt hij verwerpelijk gedrag aan de kaak. Hij verzette zich heftig tegen de machtige, decadente, hogere kringen, die hulpelozen van hun recht beroven.
Daarnaast schrijft hij ook veel bemoedigde teksten. Zo schrijft hij in hoofdstuk 2 de bekende tekst: dan zullen ze hun zwaarden omsmeden tot ploegscharen en hun speren tot snoeimessen.
We hebben nu een beeld wie de profeet Jesaja was en onder welke omstandigheden hij het lied van de wijngaard schreef daarnaast is het goed te bedenken, dat profeten in de Bijbel, eerder waarschuwers zijn dan toekomst voorspellers.
Terug naar de tekst.
Jesaja schrijft: het lied van mijn lief en zijn wijngaard.
Het meest voor de hand liggende is, dat met mijn lief, de wijngaardenier, de Eeuwige wordt bedoeld en met de wijnstokken de bewoners van Juda en Jeruzalem. De wijngaardenier had hoge verwachtingen van zijn wijngaard, maar de opbrengst en de kwaliteit valt tegen. Geen mooie grand cru wijnen, maar stinkbessen, zo staat het in de Naardense Bijbel,
Vanaf vers drie laat Jesaja de Eeuwige zelf aan het woord. De wijngaardenier vraagt zich af wat hij meer had kunnen doen en eist dat recht zal worden gesproken. Daarna volgt er een donder speech.
Ondanks alle teleurstellingen wordt de wijngaard niet verwoest. De wijngaardenier laat de wijngaard verwilderen, er wordt niet meer gesnoeid en gewied, maar de wijnstokken worden niet uitgerukt. De deur naar de toekomst wordt niet dicht gesmeten, maar blijft op een kier staan. Dat is kenmerkend voor de Hebreeuwse Bijbel, altijd blijft er nog een sprankje hoop.
Dit verhaal deed ons, tijdens onze eerste bijeenkomst, ook denken aan het verhaal van de schepping en het paradijs, de hof van Eden. Ook daar zag het begin er zo goed uit, een prachtige tuin, wel met een restrictie. Niet van die ene boom eten.
Als dan de mens, door de Eeuwige, ter verantwoording wordt geroepen, verbergt deze zich en schuift hij zijn verantwoordelijkheid af naar zijn vrouw Eva en die schuift weer verder door naar de slang. Adam, mens waar ben je?
Zingen: Mens op aarde
Ervaringen met het milieu
Toen ik een kind was moest ik leren wat mijn geloof inhield. Dat gebeurde aan de hand van een katechismus. Ik denk zo,n 30 hoofdstukjes met vraag en antwoord. Als je de laatste uit je hoofd leerde en kon opzeggen kreeg je een hoog cijfer. Gemiddeld had ik een 9. Alleen begreep ik de inhoud niet altijd, maar dat was voor het cijfer en het geloof niet belangrijk,
Ik ben ook alles vergeten behalve de eerste vraag.
Die luidt: waar toe zijn wij op aarde. Antwoord: wij zijn op aarde om God te dienen en daardoor in de hemel te komen. De aarde middels het rentmeesterschap was dus het middel om God te bereiken in een soort paradijs. Daarom was de aarde wel belangrijk, maar niet het einddoel. En daar is iets misgegaan.
Nu moeten we God naar de aarde halen, God wordt dus middel en de aarde het doel. Want er is heel wat te doen aan de aarde. Zonder God in ons midden gaat het niet lukken. God in het diepst van onze gedachten ‘zoals ook de dichter Kloos al stelde. De aarde behoeden is dus nu ons doel.
Nu is er in de geschiedenis al vaker geklaagd over de toestand op de aarde, niet zo vaak over die van de aarde. In Jesaja wordt daar al over geklaagd. En toen woonden er nog maar een paar miljoen mensen op aarde. Dat is nu wel even wat anders.
We zijn gegroeid in tal en zijn op weg naar de 10 miljard. Tussen haakjes paus Franciscus schrijft dan wel een mooie brief over het milieu, maar aan geboortebeperking moet hij(en het vaticaan cs) niet denken. Omdat toevallig een medeschrijver van de bijbel de mooie zin formuleerde: gaat dan heen en vermenigvuldig U. In die tijd geen
probleem, maar nu wel.
Al in 1971 verscheen het rapport van de Club van Rome. De conclusie van dat rapport is dat de mensheid niet kan blijven doorgaan zich met toenemende snelheid te vermenigvuldigen en materiele vooruitgang als hoofddoel te beschouwen. Er wordt wel eens gezegd dat de zorg van de schrijvers nogal overdreven was. We zijn immers nu in 2018 en leven vrolijk verder.
Dat is wel waar, maar dat raakt de buitenkant. Het gaat niet zo snel als toen verondersteld, maar het milieu gaat wel achteruit. De mensheid gericht op groei van de economie vervuilt en verrommelt aarde en lucht. De CO2 uitstoot neemt nog steeds toe. De plastic afvalberg leidt tot een plasticsoep in de oceanen. Nog daar gelaten dat het afval dat ingezameld wordt nauwelijks meer te verwerken valt De toenemendebevolking noopt tot steeds intensiever landbouw. De mens als carnivoor is niet te verzadigen met vlees. De industrie wil wel meewerken, mits de overheid betaalt, want nou ja concurrentie. En inmiddels is het geld als ruilmiddel verworden tot een speculatiemogelijkheid voor banken en rijken.
En dat alles is een mondiaal probleem. Grenzen doen er eigenlijk niet zo veel meer toe .Het is een collectieve verantwoordelijkheid. Zoals ook Havel al zei;we moeten erkennen dat we verbonden zijn met de wereld als geheel en met de eeuwigheid. Dat betekent dat er meer nodig is dan individule inspanningen om tot duurzaamheid te koemn, hoie zeer die activiteiten ook te waarderen zijn.
Kortom het ziet echt niet goed uit. Een nu geboren Jesaja zou ons dat alles voor de voeten werpen.
Luisterlied: Jij Mens - Louise Korthals
Jij mens die ooit kwam hier in Gods paradijzen
Die vis werd en aap werd en rechtop ging staan
Jij mens die met wetenschap licht kon bewijzen
Jij mens die kwam kijken met bijna, bijna niks aan
Jij mens die met wegen, sporen, kanalen
De weg graaft naar dorpen, naar stad en naar land
Jij mens die nooit stopt met bezitten vergaren
Jij mens die belooft en in waarheid verzandt
Jij mens die met borden de richting hier aangeeft
Jij mens die ontroostbaar het einde bestrijdt
Jij mens die ooit klein was en bang voor het donker
Waarom is jouw wreedheid tot alles, alles bereid?
Waarom wil je haten, verwoesten en moorden
Waarom ben jij zelf zoveel meer dan de rest
Waarom doen jouw daden mij snakken naar woorden
Waarom is jouw wil toch zo'n bloedmanifest?
Mens als je voor God speelt,
Als je zo graag voor God speelt,
Doe dan in godsnaam je best!
Jij mens die met kunst zoveel leed kan verzachten
Jij mens die op zoek bent naar glans en naar kleur
Jij mens die toch grenzeloos door blijft verkrachten
En zo alle pracht doet vergaan in terreur
Jij mens die met ratio levens kan redden
Jij mens die de liefde zo fel ambieert
Jij mens die het geld hebt voor hemelse bedden
En toch elke dag weer een slagveld, een slagveld creëert
Waarom wil je haten, verwoesten en moorden
Waarom is jouw geloof zoveel beter dan best
Waarom doen jouw daden mij snakken naar woorden
Waarom is met zeeën jouw dorst niet gelest
Mens als je voor God speelt,
Als je zo graag voor God speelt,
Doe dan in godsnaam je best!
Jij mens die wil maken en breken en maken
Jij mens die verblind werd door winnen en geld
Jij mens die de mensen tot schaakmat wil schaken
Jij mens die in wanhoop je muntstukken telt
Jij die onverklaarbaar met rotsen kon sjouwen
Jij mens die door vinding de zieken geneest
Jij mens die ontelbare bruggen kon bouwen
Waarom is er voor zachtheid geen plaats in jouw geest?
Als je ‘t lot wil bepalen mens, waarom zo'n zooi?
Hou toch eens op en maak het hier mooi
Wees dan toch groots voor jezelf en de rest
Maak van jouw wereld geen bloedmanifest
Mens als je voor God speelt,
Als je zo graag voor God speelt,
O als je voor God speelt...
Doe dan in godsnaam je best!
Ja maar . . . . . .
Een zorgelijk verhaal dat Ab zojuist schetste. Het ziet er niet goed uit, zo besluit hij zijn verhaal. Toch gebeurd er echt wel veel, kijk naar het Internationaal verdrag van Parijs. Dat is door 194 landen ondertekend. Dat vind ik nogal wat.
Ja, maar ……de inkt was nog niet droog of Trump veegde het van tafel. Notabene de president van de V S , misschien wel de grootste vervuiler.
En dat Klimaat akkoord in ons land dan, dat Ed Nijpels in Juli presenteerde? Dat vind ik echt een stap in de goede richting. Bij de onderhandelingen is niemand boos weggelopen zei Ed. Allemaal hebben ze het akkoord onderschreven 49 % Co2 reductie in 2030.
Ja, maar …..er zijn geen harde afspraken gemaakt. Als de doelstellingen niet gehaald worden verdwijnt er niemand achter de tralies. En wie draait voor de kosten op?
Steeds meer boeren overwegen over te stappen naar biologische landbouw.
Het voedsel is lekkerder, gezonder, minder bestrijdingsmiddelen en……….. minder Co 2 uitstoot,
Ja…. Overwegen, maar de overstap is aan zoveel regels gebonden en het kost de boer wel twee jaar en in die twee jaar heeft hij nauwelijks inkomsten.
Nieuwe technisch ontwikkelingen bieden ook veel mogelijkheden. Vliegtuigmotoren worden zuiniger en de KLM gebruikt steeds meer biobrandstof dus minder co2 uitstoot.
Ja, ja, maar op kerosine zit geen cent belasting, je koopt al voor € 49,00 een retourtje Barcelona dat is veel te goedkoop en maar vliegen. En de groei wordt nog drie keer zo groot, zo is voorspeld.
Over een paar jaar mogen er alleen nog elektrische auto’s worden verkocht dat is toch geweldig. Veel minder lucht vervuiling zeker ook in de steden.
Ja, maar…..Wat denk je van al die accu’s die daarvoor nodig zijn en het verbruik van al die kostbare metalen. Die metalen zitten voor een groot deel in Afrikaanse landen en wie worden daar beter van? En op rekening rijden rust nog steeds een taboe.
Windparken op zee, wie kan daar nu tegen zijn ? Daar wordt hard aan gewerkt, de molens worden steeds goedkoper en daarmee rendabeler en er zijn plannen voor nieuwe parken.
Ja maar,…..Je zei: “ Daar kan niemand iets op tegen hebben “. Maar nu beginnen toch de vissers te klagen, er wordt een stuk van hun visgronden afgepikt en wat denk je van de badplaatsen ? Hor-i- zon vervuiling en dan blijven de toeristen weg. Wat een onzin!
Nu we het toch over de zee hebben, heb jij niet gelezen van die jonge uitvinder die een methode heeft gevonden om al dat plastic in zee op te ruimen?
Jawel, maar dat is toch veel te laat. De vissen en de zeevogels zitten tot over hun oren vol met plastic.
Ik vind dat we best allemaal ons steentje kunnen bijdragen om de hoeveelheid plastic te verminderen en het afval zorgvuldig scheiden.
Ja, en dan ga jij keurig met je linnen tasje naar de super en wat koop je dan? Paprika in plastic, komkommer ook, je kunt niets meer kopen of het zit in plastic verpakt.
Maar als we het gescheiden inzamelen, komt het niet in zee!
Ja, maar… weet jij waar al dat plastic naar toe gaat? Scheepsladingen naar China, maar de Chinezen willen het niet meer. Nu slaan fraudeurs er een slaatje uit. Ze brengen het naar Polen en daar krijgen ze geld voor en in Polen wordt het illegaal verbrand. Daar schieten we toch niks mee op!
Maar kijk nu eens dichter bij huis, welke initiatieven coöperatie De A niet onderneemt.
Ja, maar als ze een paar windmolens langs de A50 willen plaatsen, komt de hele buurt in opstand. Slagschaduw, ik had nog nooit van dat woord gehoord.
Zonnepanelen dan, kijk naar het project op het dak van Sprengelo de middelbare school. Daar zijn een poosje geleden 223 panelen geplaatst. Huiseigenaren die zelf geen geschikt dak hebben zijn daar nu aandeelhouders. Genoeg stroom voor 23 huishoudens.
Nou, dat is mooi, maar…..Kijk dan ook eens naar het plan om een groot zonnepark in de Beemte aan teleggen. De hele buurt in opstand. Zegt de ontwikkelaar: “ Ik zet er een beukenhaag omheen “. Zegt de gemeente:
“ Dat past niet in het landschap “ en zo zeuren we verder.
Zeuren ja, als ik jou zo hoor, het klink allemaal zo cynisch alsof het allemaal toch niet helpt.
Jij lijkt wel een oude zeur, met zo’n instelling lossen we het zeker niet op. Jij bent toe aan een cursus gedragsverandering. Ken je de parabel van die jongen en de zeester?
Nee.
Dat is dan een goeie les voor jou, ik zal het voorlezen luister goed:
Een oude man die in de ochtendschemering langs het strand wandelde zag een jonge man die zeesterren, gestrand door het afgaand tij, opraapte en een voor een terug in zee gooide. Hij ging naar hem toe en vroeg hem waarom hij dat deed. De jonge man antwoordde dat de zeesterren dood zouden gaan als zij blootgesteld werden aan de ochtendzon. Maar het strand is nog kilometers lang
En er liggen duizenden zeesterren. Je kunt ze niet allemaal redden. Wat maakt het uit dat jij je zo inspant? De jonge man keek naar de zeester in zijn hand en gooide hem de veiligheid van de golven in. “Voor deze”, zei hij,” maakt het wel wat uit”.
Is er nog hoop?
Maar de ervaringen die we zojuist hoorden geven toch een sprankje hoop.
Jesaja kent niet het verhaal tot nu toe. Hij wist nog niks van de bedreigingen van het milieu. En ook onze samenleving was zich daarvan nauwelijks bewust. Dat veranderde toen het rapport van de club van Rome verscheen. We verheugden ons tot dan op een eigen auto. En toen Joop den Uyl zei dat we moesten oppassen voor het toenemend gebruik van de fossiele brandstoffen voor de mobiliteit was de kreet: nu wij, arbeiders, ook een auto kunnen kopen, nou gaan ze autootje pesten. Kortom er was toen nog weinig begrip voor het milieu. Intussen is er wel iets gebeurd. Om met Remco Campert te spreken :
verzet begint niet met grote woorden, maar met kleine daden.
Jezelf een vraag stellen daarmee begint het verzet, en dan de vraag aan een ander stellen. Iemand droomt niet meer, iemand richt zich op, iemand stelt de vraag enz. Milieugroepen kwamen in beeld en waarschuwden.. En enkele politieke partijen riepen op tot bezinning.
En langzaam begint de gedragsverandering van de samenleving. De samenleving in transitie zoals dat zo mooi heet, De ozonlaag wordt beschermd. Voor plastic zakken moet je betalen, het afval wordt gescheiden. Zonnepanelen sieren de daken en de windmolens op zee helpen een handje. En er is wereldwijde erkenning dat het ook een wereldprobleem is en dat overheden op dast niveau verantwoordelijkheid dragen.
Maar daarnaast is het belangrijk dat het gedrag van mensen gaat veranderen. Hella Haasse zei eens: er verandert niets, er zal niets veranderen, als we niet zelf veranderen.. Want duurzaam leven gaat de welvaart beinvloeden en het is zaak dat niet de laagst betaalden in onze samenleving de rekening betalen.
Maar wellicht komt het zo ver dat ergens in een door groei geobsedeerde maatschappij het besef gaat ontstaan dat er ook een ander levensdoel mogelijk is. Namelijk een samenleving gebaseerd op welzijn in plaats van louter welvaart. Daar is een krachtige overheid onmisbaar bij, die durft rekening rijden in te voeren, vliegen te belasten, de industrie aan te pakken. En het is een goede zaak dat er in ons land een milieutafel is gecreerd, waaraan een ieder zich schaart. Het is een manier om in de samenleving een draagvlak voor verandering te scheppen. En wellicht leidt dat tot verandering van het denken en leven van de mens. Dat proces gaat lang duren.Ook al om dat het niet alleen over ons land gaat maar het een mondiaal proces moet zijn. waarin rijke landen ruimte moeten maken voor arme landen om aan te kunnen sluiten Kortom het gaat een hoop welvaart kosten maar op de lange duur zal het besef doordringen dat dit de enige weg is naar behoud van de aarde voor hen die na ons komen. Ter wille van hen moet wij dat ideaal van zo,n nieuwe wereld blijven koesteren.
En met God in ons midden zullen we het dan ooit klaren.
Zingen: Dat een nieuwe wereld komen zal
Collecte
Zingen: Dat je de weg mag gaan
|
